صحت‌سنجی روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و رگرسیون چندمتغیره (MR) در پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش به کمک تکنیک GIS (مطالعه‌ موردی: حوضه رودخانه ماربر)

مجموعه‌ای از عوامل طبیعی و انسانی به وقوع خسارت‌های زیاد ناشی از زمین‌لغزش‌ها دامن زده است. یکی از راهکارهای مهم برای کاهش خسارت‌های ناشی از وقوع زمین‌لغزش‌ها، دوری جستن از این مناطق است. بدین منظور لازم است تا نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش نسبتاً دقیقی از بین روش‌های موجود برای این مناطق تهیه گردد. هدف این تحقیق آن است تا در مرحله نخست به کمک رابطه رگرسیونی چندمتغیره (MR)، اولویت نسبی (ارجحیت) عوامل مؤثر تعیین گردد و از آنها به‌جای اولویت‌بندی عوامل در روش سلسله‌مراتبی (AHP) ـ که به صورت کارشناسی مشخص می‌شوند ـ استفاده گردد. در مرحله بعد، ضمن تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش، صحت دو روش نیز ارزیابی و مقایسه می‌شود. برای انجام این تحقیق، به‌وسیله عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین‌شناسی موجود و بررسی‌های میدانی به کمک سامانه موقعیت‌یاب (GPS)، نقشه پراکنش زمین‌لغزش‌ها در حوضه رودخانه ماربر از زیرحوضه‌های بالادست حوضه کارون شمالی به وسعت 800 کیلومترمربع واقع در جنوبی‌ترین قسمت استان، تهیه شده است. سپس 9 عامل لیتولوژی، شیب، کاربری اراضی، بارش، پوشش گیاهی، جهت‌ شیب، و عناصر خطی جاده، گسل و آبراهه (54 پارامتر در قالب 9 عامل) مورد بررسی قرار گرفته و عوامل مؤثر در لغزش نیز تعیین شده‌اند. به‌منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت آنالیز تمامی اطلاعات مکانی و توصیفی وارد سیستم GIS گردیدند و به‌وسیله نرم‌افزار ArcGIS نسخه 3/9 به‌صورتِ ‌برداری هم‌پوشانی داده شدند. از هم‌پوشانی نقشه‌های عوامل مذکور، 27466 واحد همگن حاصل شد که مبنای اعمال روابط حاصل از دو روش تحلیل رگرسیونی چند متغیره (MR) و سلسله‌مراتبی (AHP) قرار گرفت. تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده نشان داد که هر دو روش، دارای دقت تقریباً یکسان در تفکیک پهنه‌های خطر با شاخص زمین‌لغزشِ کاملاً مشخصی هستند؛ اما روش سلسله‌مراتبی براساس شاخص مجموع کیفیت (Qs) ـ که شاخص صحت نیز نامیده می‌شود ـ دارای مطلوبیت بیشتری است.